Historia wsi

Dzieje Boguszyna są dość złożone, bowiem powstał on z połączenia kilku osad, które rozwijały się w różnym czasie. Tereny te były zasiedlone już bardzo dawno, ponieważ przechodził tędy starożytny szlak handlowy (uważany za jedną z odnóg szlaku bursztynowego), a później jedna z głównych dróg łączących Śląsk z Czechami. Świadczą o tym znaleziska archeologiczne - na terenie przyległym do kaplicy zachowało się grodzisko średniowieczne z XIII w, które było kilkakrotnie badane po 1960 r. Odkryto wówczas resztki wału kamienno-ziemnego i szczątki ceramiki.

Wyżej, na terenie przysiółka Łochów, zachowało się drugie stanowisko archeologiczne, badane po 1965 r., które stanowi pozostałość wczesnośredniowiecznej osady kultury łużyckiej. Dawniej miejsce to nosiło nazwę Burgstadel, a nazwy okolicznych wzniesień wyraźnie wskazują na jego obronny charakter. W pobliżu tego miejsca prowadziła stara droga przez Przełęcz Bardzką. Według tradycji, a nawet wzmianek w dokumentach, istniał tu jakiś czeski gródek, będący odpowiednikiem Barda po śląskiej stronie granicy i broniący południowego wlotu do Przełomu Bardzkiego. Gród ów miał powstać podobno w 1010 r., ale wzmiankowany był dopiero w 1068 r. przy okazji najazdu księcia czeskiego Wratysława IX na Śląsk. Wiadomo, że w 1365 r. gród był już zniszczony, a w 1409 r. Hannus Tschetirwang sprzedał jego pozostałości gminie Goszyce, ale jeszcze w 1420 r. Tschetterwangowie płacili z niego czynsze. Później w tym miejscu prowadzono na niewielką skalę wydobycie srebra. Istniała tu sztolnia.

Przez Przełęcz Bardzką powyżej Boguszyna przechodziła od najdawniejszych czasów granica pomiędzy ziemią kłodzką (później hrabstwem kłodzkim) a Śląskiem, ustalona ostatecznie w 1137 r., po pokoju zawartym w Kłodzku. Ówczesna droga nie pokrywała się jednak całkowicie z obecną szosą, ponieważ z Przełęczy Bardzkiej schodziła ku Nysie Kłodzkiej (wzdłuż potoku). Już wówczas istniało tu osadnictwo. U ujścia tego potoku powstała najstarsza część Boguszyna - Skiba (Scheibe), ale i ona powstała jako kolonia jeszcze starszych Goszyc.

W 1404 r., w związku z osadą, wymieniany był właściciel Goszyc - Hannus Czeterwang, a w 1414 r. doszło do transakcji o wartości 26 groszy praskich pomiędzy niejakim Nitczo a Hannsem Tscheterwangiem, obejmującej właśnie ten folwark. Wówczas też powstało tu dziedziczne, wolne sędziostwo. W 1492 r. w dokumencie wystąpił sędzia Jancko. W 1495 r. ks. Henryk Podiebradowicz St. zezwolił, aby sędzia Johann Scheibsky założył nowy folwark ze stawami nad Nysą Kłodzką, za co miał płacić 6 marek czynszu. Osada ta cały czas należała do parafii św. Wacława w Kłodzku, podobnie jak wszystkie okoliczne wsie i przysiółki, z Goszycami włącznie. Sytuacja ta zmieniła się dopiero po zbudowaniu w końcu XIX w. szpitala i kaplicy ss. franciszkanek w Kłodzku-Jurandowie.

W 1471 r. na granicy hrabstwa kłodzkiego i Śląska, pomiędzy Boguszynem a Dębowiną, na Przełęczy Bardzkiej, książę Henryk Podiebradowicz St. witał uroczyście w imieniu panów czeskich króla Władysława Jagiellończyka, udającego się na koronację do Pragi. Natomiast podczas wojny prusko-austriackiej w 1741 r. przez Przeł. Bardzką polną drogą, nazwaną potem Kanonenweg, przechodziły od Opolnicy przez Dębowinę wojska pruskie pod dowództwem ks. von Meiningen.

Dolna część Boguszyna (Skiba) rozwinęła się bardziej dopiero w XVIII w., a w 1776 r., w okresie kolonizacji fryderycjańskiej, założono właściwy Boguszyn. W 1765 r. właścicielem Skiby był von Burschka. Mieszkało tu wówczas 24 zagrodników i 4 chałupników, w tym 1 rzemieślnik. Wkrótce potem na niewielkim wzniesieniu, nazwanym Kalvarieberg, w sąsiedztwie starego grodziska, wzniesiono kaplicę mszalną. Potem tą część Boguszyna należała do baronowej von Roosen, która sprzedała ją niejakiemu Glaserowi. W 1782 r. była tu kaplica, dwór i folwark. Wieś liczyła 23 domy, zamieszkane przez 171 mieszkańców, wśród których było 21 zagrodników i chałupników oraz 3 rzemieślników. Już wówczas istniał przysiółek Wysoczyna (Hochrosen), założony jako kolonia Skiby, a liczący tylko 6 domów. W tym czasie górna część wsi - właściwy Boguszyn - należała do hr. von Schlabrendorfa, a zamieszkiwały ją 103 osoby. Był tu folwark i 20 zagród kolonistów. Była też karczma przy trakcie pocztowym, mieszkało również 7 rzemieślników.

13.07.1807 r. pod Boguszynem doszło do bitwy pomiędzy wojskami francuskimi i pruskimi, podczas walk o twierdzę kłodzką i opanowanie ziemi kłodzkiej. Brało w niej udział po stronie francuskiej także ok. 300 polskich ułanów.

W 1840 r. właścicielką górnej części Boguszyna była landgrafini Charlotta von Fiirstenberg. Ta część liczyła wówczas 24 budynki i 154 mieszkańców. Był też urząd celny, szkółka drzew i gospoda, a mieszkało także 7 handlarzy. Na terenie Boguszyna znajdował się również folwark Weinlichgut z owczarnią, ale formalnie należał do Goszyc. Dolna część wsi (Skiba) należała do kapitana von Frobla. Liczyła 29 budynków ze 156 mieszkańcami. Był tu dwór, kaplica, folwark, piec wapienniczy i cegielnia, która w 1840 r. wyprodukowała 30200 cegieł i dachówek. Do tej części wsi należała też kolonia Wysoczyna z 1 budynkiem i 3 mieszkańcami.

W 1849 r. zbudowano nową szosę z Barda do Kłodzka, która przechodziła przez Boguszyn, pozostawiając z boku Skibę. Prawdopodobnie wówczas powstała następna kolonia Boguszyna - Łochów (Feldhauser) w rejonie Przeł. Bardzkiej, na terenie dawnego grodu granicznego, oraz kolonia Siódmak (Siebenhauser), a także inne rozproszone w okolicy zagrody i folwarki. Od tego momentu nastąpił żywszy rozwój Boguszyna, do którego kolejno przyłączano dawne kolonie Skiby, aby wreszcie w okresie międzywojennym przyłączyć Skibę w całości, tworząc z nich jedną osadę.

Pod koniec XIX w. Boguszyn stał się celem częstych wycieczek z Kłodzka i Barda. Turystów przyciągały piękne widoki (m.in. za wspaniały punkt widokowy uchodziła kaplica na Kalvariebergu) oraz wydarzenia związane z przebiegiem dawnej granicy pomiędzy hrabstwem kłodzkim i Śląskiem. Chętnie korzystano też z dobrej gospody polecanej przez przewodniki.

Po wojnie Boguszyn nadal pozostał wsią wyłącznie rolniczą, grupującą wcześniej powstałe kolonie i przysiółki. Ze względu na sąsiedztwo Kłodzka i coraz ściślejsze związki z miastem, wieś nie wyludniła się zbytnio i od wielu lat charakteryzuje się ustabilizowaną sytuacją ludności. Dolny fragment Boguszyna włączono w części do miasta, wraz z Goszycami, przemianowanymi na Jurandów. W latach 70-tych w górnej części wsi zaadaptowano stare zabudowania na klasztor SS. Franciszkanek Szpitalnych, w którym urządzono kaplicę św. Moniki.

Boguszyn zachował w rejonie dawnej Skiby pierwotny układ wsi łańcuchowej, nieco przerzedzony i zniekształcony nowszymi zabudowaniami. Spora część zachowanych domów i budynków gospodarczych pochodzi z XIX w. Zachowanymi zabytkami są:

1. Barokowa kaplica Św. Krzyża z 1732 r., centralna, nakryta kopułą z latarnią. Zachowała kamienny portal z uszakowatym obramieniem i półkoliste okna. Na sklepieniu fresk. W ołtarzu obraz olejny "Ukrzyżowanie", a na ścianie "Matka Boża z Dzieciątkiem" - oba z XIX w., oraz 2 drewniane, polichr. rzeźby z XVIII w.: Pieta i św. Franciszek z Asyżu, o cechach bar. ludowego.
2. Barokowa kolumna maryjna usytuowana na Przełęczy Bardzkiej. Dawniej zwieńczona była figurą Matki Bożej z Dzieciątkiem. Ufundował ją kłodzki rajca I. Ilgner jako wotum po nieoczekiwanym odwrocie Prusaków 9.01.1741 r.
3. Kamienna figura św. Jana Nepomucena z początku XIX w - w dolnej części wsi, przy skrzyżowaniu dróg.